Autor: Leszek MAZAN
redakcja i realizacja: Jacek LORENOWIGZ
projekt graficzny: współpraca graficzna: Agencja Reklamowa PADJAS Agnieszka SZPILA Katarzyna SERMAK
DTP: Agencja Reklamowa PADJAS Marek SOKOŁOWSK1
tłumaczenie na jeżyk angielski: Justyna PIATKOWSKA-OS1ŃSKA Małgorzata WALCZAK
korekta: Barbara WOJTANOWICZ
zdjęcia i materiały archiwalne: ASP Kraków. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Muzeum Narodowe w Krakowie, Archiwum Państwowe w Krakowie, Centralne Labnratnriuni I'rzcmstu T1oniowego w Krakowie, Philip Morris Polska SA
zbiory prywatne: Seweryna DEGYK, Adam KOSEK. January MADOŃ, Stefan MALEC. Roberj MARG1NEK, Jerzy MAZUR, Tadeusz MIRKOWSKI, Marek SOSENKO, Marian PAJĄCZKOWSKI
kwerenda materiałów archiwalnych: Zdzisław NOGA, Piotr TROJAŃSKI, Ewa DANOWSKA, Michał NIEZABITOWSKI, Szczepili) ŚWIĄTEK
konsultant: Jerzy MAZUR
zdjęcia: Mirosław MRÓZ. Jan ZYCH, Wojciech BUJAS, Tadeusz DUDA. Stanisław GAWL1ŃSKI, Ignacy KRIEGER, Wojciech ŁOZ1ŃSKI, Stanisław MARKOWSKI, Henryk NOCOŃ. Jan P1CHOLA. Konrad K. POLESCII, Marek STUDNICKI, J. BOROWIEG, F. JANKOWSKI, M. KEGEL, W. NOWAK
skanowanie: PUNKT Kraków Roberl CHARASZK1KWTCZ. Anna KOPAŁA, Dorota NIKIEL
retusz zdjęć: Robert KUBZYŃSKI, Joanna BUKAŁSKA
produkcja papieru czerpanego: Muzeum Papiernictwa - Duszniki Zdrój
przekładki: z bibułki papierosowej z bibułki filtrowej Schoeller&Hoescłi Papierfabrik Wattens (Jnibll
realizacja techniczna: Jacek LORENOWIGZ
nakładca: PADJAS MEDIA Sp. z o. o. na zlecenie PHTLIP MORRIS POLSKA S.A.
druk: Małopolska Poligrafia - Kraków
opraw a: [ntro-Dajwór - Kraków
Copyright: Philip Morris Polska S.A. Wszelkie prawa zastrzeżone/Ali rights reserved
Album wydano z okazji I25-lecia Zakładów '['ytoniowycli w Krakowie
Kraków Grudzień 2001
Spis treści
Liście na stokach Wawelu .......9
Towar tabaczny ...... 13
Tajemnica uśmiechu Juraja Janosika ...... 15
Fiskus idzie w tytoń ...... -f.9
Galicyjskie stare miasto ...... 21
Trebinos i Grovoderos w drodze na Dolne Młyny ...... 27
Miedzy Rudawą, Kawiorami i torami ...... j1/
Kirchparada na Dolnych Młynach ...... 35
Cygarniczki ...... 3.9
W dzień deszczowy i ponury ...... 53
Tytoń na asygnaty! ...... 5.9
Kraków stolicą przemysłu tytoniowego ...... 65
Pod skrzydła nowego monopolu ...... 6.9
Lata dwudzieste, lata trzydzieste ...... 73
Ostatnie cygaro werkmistrza Łapki ...... 7,9
Ci z prawa i ci z lewa ...... 83
Cygara nur fur Deutsche ...... 83
„Wolność" i „Średni Lubelski" .......97
Czyżyńska ballada ...... 103
Metoda towarzysza Klai ...... 103
Jakoś się żyje ...... 113
Na tytoniowym szlaku ...... 117
Yirginia z pawim piórem ...... 121
(larmen /. nitrem ...... 127
Wejście firmy Philip Morris ...... 133
Trudne lala ...... 137
Leżajsk wzmacnia Gzyżyny ......
Twarde paczki i twarde negocjacje ......
Kiedyś Dolne Młyny, a dziś Gzyżyny ...... 153
Dyrektorzy ...... 162
Kalendarium ...... f(>3
a ...... 168
Kalendarium
ŚWIAT
V w. p. n. e. historyk grecki Herodot opisuje obyczaje Scytów. Mężczyźni, siedząc wokół ogniska, wrzucali na rozgrzane kamienie konopie i z lubością wciągali w nozdrza aromat.
79 Umiera Pliniusz, stryj historyka rzymskiego Pliniusza Młodszego. Pozostawia diagnozę, że dym spalanego podbiału pospolitego jesl .skuteczny przy uporczywym kaszlu. W tym czasie legiony rzymskie palą już fajki konwencjonalne (z niewiadomym nadzieniem), zaś plemiona arabskie - fajki wodne (nargile).
1492 Skromny, nieznany ofiarodawca, tubylec z Wysp Bahama wręcza tytoń Krzysztofowi Kolumbowi.
I W) Po powrocie z drugiej wyprawy Kolumba uczestniczący w niej mnich Romano Pane przywozi tytoń dla króla Hiszpanii. Opisuje leż sposób palenia tytoniu przez wyspiarzy.
1521 Za sprawą Hernano Cortesa trafiają na Stary Kontynent gliniane fajki Azteków.
1559 -lean Mcot, poseł francuski w Portugalii, przesyła z Lizbony swej królowej Katarzynie Medycejskiej rozsady ozdobne leczniczej rośliny, zwanej od jego imienia nicotianą.
1[zasłonięte]587-15 r. Żeglarz i pisarz sir Walter llaleigh rozpowszechnia wśród dworzan Elżbiety 1 obyczaj palenia fajki. Z fajka w zębach pomaszeruje polem (I(i18 r.| na szafot.
1590 Pierwsza uprawa tytoniu w Polsce (na stokach Wawelu).
I (i()fi Kpt. John Smith zakłada w Wirginii kolonię i pierwsze plantacje tytoniu.
1 (>19 Do Wirginii przybywa 150 dziewcząt. Farmerzy płacą za każdą kandydatkę na żonę tOO funtów tytoniu.
I H-.H Gar Michał Fiodorowiez wydaje absolutny zakaz palenia tytoniu pod groźbą batogów i rozcinania mizdrzy. Zakaz zniesie dopiero car Piotr I w 1097 r.
1654 W Bawarii, rozporządzeniem książęcym, tytoń może być sprzedawany tylko w aptekach.
1678 Wędrujący przez obszary Missisipi misjonarz ojciec Marguelle odkrywa i opisuje obyczaj palenia przez Indian fajki pokoju.
1675 Fryderyk Wielki rozkazuje, by w każdym mieście garnizonowym był regulaminowy zapas tytoniu.
17^0 W hiszpańskiej Sewilli rusza produkcja „papelitos" zwanych dziś papierosami.
1788 W Niemczech powstaje pierwsza fabryka cygar.
1828 Posselt i Reimann odkrywają w tytoniu trujący alkaloid - nikotynę.
1843 Urzędowy cennik austriackiego Monopolu Tytoniowego wymienia po ni/, pierwszy wyrób pośredni między cygarem a papierosem (..Papier-Zigarre") -Manufacturc de FrancaisedeeTabac podejmuje-jako pierwsza na świecie - produkcje papierosów na skale przemysłowa.
IS'i-7 W Londynie przy Borni Streel Philip Morris otwiera mały sklep z wyrobami tytoniowymi (cygara i tytoń ha-wański).
184-8 Uczestnicy demonstracji przed pałacem królewskim w Berlinie domagają sie zniesienia zakazu palenia pod gołym niebem.
(854 Philip Morris wytwarza pierwsze papierosy.
1859 W bitwie pod Solferino cesarz Austrii Franciszek Józef I zapala pierwszego w życiu papierosa (w czasie wcześniejszych bitew palii tylko cygara).
1873 Przy New Bond Street 22 w Londynie umiera Philip Morris.
1924 Na mikach światowych pojawiają się papierosy Marl-boro (jeszcze bez filtra).
1962 W Londynie opublikowany zostaje raport Królewskiego Kolegium Lekarskiego wskazujący na szkodliwe działanie papierosów.
1974 Philip Morris sprzedaje na całym świecie rekordową ilość 141 mld papierosów.
1984 Uczeni francuscy znajdują w jamie brzusznej mumii Ramzesa 11 (130-124 r. p.n.e.) liście tytoniu /.mieszanego z żywicą. Zagadki nie rozwiązano do dziś.
POLSKA
1584 Poseł sułtana Murada ITT wręcza królowi Stefanowi Batoremu dur w postaci liści tytoniu. Król nie wykazuje zainteresowania.
1591) Siostra króla Zygmunta 111 Wazy sadzi w wawelskim ogrodzie otrzymane z Turcji nasiona tytoniu.
1620 Pierwszy atak na „ludzi tytoń używających". Atakuje (z ambony) ks. Fabian Birkowski.
1637 W Warszawie zabrania się palenia tytoniu ..na ulicy, w podwórzu i na strychu (...). ponieważ pożar zwykle przez nieostrożność powstaje".
KH-? Adam Jarzębowski opisuje „ziele labaku" w warszawskim ogrodzie królewskim. W tym samym roku Sejm wprowadza pierwsze da na tytoń.
1 (5Ó!) Sejm Rzeczpospolitej Obojga Narodów- decyduje o prowadzeniu państwowego monopolu tytoniowego.
1660 Uniwersał podskarbiego koronnego Krasińskiego informuje, że w owym czasie w Polsce używano prawie wyłącznie tytoniu importowanego.
1699 Układ pokojowy miedzy Polską a lureeką Porta ogromnie przyczynia się do rozwoju handlu tytoniem.
I 7o0 ..W Wielkopolsce i na ("krainie rozpoczęto gęściej uprawiać tytoń".
1770 Były król Polski Stanisław Leszczyński, bijący rekordy w ilości wypalanych dziennie fajek, ginie przy kominku w Luneville"u. nie wypuszczając z ust cybucha.
1784 Cesarz Austrii Józef U wydaje paleni o państwowym monopolu uprawy, produkcji, importu i sprzedaży tytoniu. Patent obejmuje również zagarnięte ziemie polskie.
1700 Zgodnie z decyzją Sejmu powstaje Departament Dyrekcji Tabacznej. prowadzącej fabryki tytoniu w Warszawie. Poznaniu. Korcu, a dwa lida później również w Kielcach.
1876 Początek krakowskiej Gygar-Fabryki.
1918 Po odzyskaniu niepodległości produkcja, przywóz i sprzedaż tytoniu staje sie monopolem państwa.
1932 Powstaje Polski Monopol Tytoniowy.
1937 Rozporządzenie „O uprawie tytoniu w Polsce".
10-59 Okupant niemiecki przejmuje produkcję polskich fabryk tytoniowych.
1945 Działania wojenne niszczą polskie fabryki tytoniu i wyrobów tytoniowych. Zostają odbudowane dzięki olbrzymiej ofiarności załóg.
1950 Likwidacja Państwowego Monopolu Tytoniowego.
KRAKÓW
1866 Pierwsze starania o uruchomienie w Krakowie fabryki cygar na 300 osób.
1871 Specjalny wysłannik rządu wiedeńskiego bada w Krakowie możliwości powstania fabryki wyrobów tytoniowych, zatrudniającej docelowo 800 osób.
1876 Rusza ck rządowa Fabryka Cygar.
1870 Nowe plany rozbudowy fabryki: docelowo 20 min szt. cygar i 20 min szt. papierosów rocznie, zatrudnienie 1000 osób.
1880 W czasie pobytu w Krakowie cesarz Franciszek Józef 1 próbuje wyrobów krakowskiej fabryki, wydając o nich znakomitą opinię.
1891 Prapremiera ..Królowej przedmieścia" Konstantego Krmnlowskiego. wodewilu opartego na dziejach „polskiej Garmen" - dziewczyny z Gygar-Fabryki,
1892 W Cygar-Fabryce pracuje już 938 osób, w tym 860 kobiet.
1905 W czasie premiery kabaretu „Zielony Balonik" Irena Solska jako pierwsza w Galicji kobieta publicznie zapala papierosa.
1914 Miasto informuje o wykupieniu (kosztem miliona koron) wspaniałych terenów w Dębni kach podbudowę mieszkań dla robotnic z Dolnych Młynów.
19.17 Po raz pierwszy w dniu 1 maja robotnice mogą legalnie przerwać w południe prace.
1919 Przy fabryce powstaje pierwszy żłobek dla 32 dzieci.
1920 Mimo braków tytoniu Cygar-Fabiyka zaopatruje w duże ilości papierosów tereny plebiscytowe. Pierwszy strajk na tle płaeowo-soejalnym: podobne odbędą się wiatach 1925. 1929, 1932 i 1936.
1925 Otwarcie sklepu firmowego przy ul. Sławkowskiej 32.
1926 PMT wykupuje tereny przy ul. Nadwiślańskiej pod magazyny i biura sprzedaży.
1928 Dwu rolników wioski Mianocice gmina. Książ Wielki zaczyna - jako pierwsi w południowej Polsce - uprawiać tytoń.
1929 Przy Dolnych Młynach kończy się produkcja cygar. 1934 Z inicjatywy Polskiego Monopolu Tytoniowego powstaje Związek Plantatorów Tytoniu.
1937 W Gzyżynach rusza nowoczesna fermentownia: Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego PMT.
1939 Zakłady przy Dolnych Młynów i w Czyżynach zajmują Niemcy.
1940 Przy Nadwiślańskiej rusza produkcja cygar, zatrudniająca 400 kobiet.
1942 Niemcy instalują sprowadzone z innych podbitych rejonów Polski maszyny i urządzenia do produkcji papierosów.
1945 Działania wojenne niszczą budynki i urządzenia przy Dolnych Młynów. Rusza produkcja tytoniu Średni Lubelski. Do końca roku fabryka wyprodukuje 260 min szt. papierosów i 300 t tytoni.
1946 Produkcja cygar przekracza 3 min szt.
1947 Gruntowna modernizacja zakładu, instalacja maszyn papierosowych Skoda.
1949 Z okazji 70. rocznicy urodzin J. Stalina w zakładzie przy Dolnych Młynów powstaje Klub Racjonalizatora.
1953 Rusza Wytwórnia Papierosów Czyżyny. Docelowa produkcja - 12 mld szt. papierosów rocznie,
1958 Powstają Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie, zatrudniające 2998 osób.
1959 Pierwsza w Polsce produkcja papierosów z filtrem. Otrzvmuj;i nazwę Silesia. Powstaje Zakład Konslruk-cji i Budowy ["rządzeń Przemysłu Tytoniowego.
1061 W halach Cygar-Fabryki rusza produkcja luksusowych
papierosów Carmen i Rarytas. 1962 Pierwszy śladowy eksport papierosów (do ZSRR i na
Węgry). L965 ZPTK produkują 20 mld szl. papierosów. Sensacja na
rynku: pierwsze mentolowi1 Zefiry /, tiltrem.
1070 W Klubie Tabakiera powstaje zespól jazzowy Laboratorium. W pierwszym składzie grali: Janusz (!rzacz - klawisze, śpiew. Marek Sliwowski - imiltiinstru-mentalista. Mieczysław (lorka - perkusja.
1071 Początek przewidzianej na cztery lata modernizacji ZPTK.
1973 Zgodnie z umową licencyjna miedzy firmą Philip Morris. Przedsiębiorstwem Handlu Zagranicznego „Agros" oraz Zakładami Przemyślu Tytoniowego w Krakowie rozpoczyna się produkcja „czerwonych" Marlboro.
1974 30 mld 556 min szt. papierosów; 40% produkcji krajowej.
1975 Pierwszy zakładowy komputer Odra 1305.
1979 ZPTK zajmują po raz ostatni pierwsze miejsce w resortowym współzawodnictwie.
1980 Powstanie NSZZ „Solidarność" i NSZZ ..Tyloniowiec" L985 Początki ogromnych trudności wywołanych brakiem
dewiz na części zamienne, importowane tytonie, aromaty, etc.
1986 Rekord skierowań na wczasy zakładowe: 1546.
1989 W skład ZPTK wchodzi Leżajska Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego.
1991 Marlboro i Carmeny w twardych opakowaniach.
1992 Zakłady podpisują z Pbilipem Morrisem list intencyjny „w sprawie wspólnych planów na przyszłość". Wkrótce do ZPTK nadchodzić zaczną zakupione przez kontrahenta maszyny i urządzenia wartości 12.5 min I SD.
1000 Philip Morris - największy producent papierosów na świecie za 227 min TSD przejmuje 33% udziałów największej wytwórni papierosów w Polsce (81% tynku branży. 4100 pracowników).
1907 Wszyslkie marki krajowe produkowane przez ZPTK otrzymały nowoczesne, jednolite graficznie dla całych rodzin, opakowaniu. Nowością na polskim rynku byty twarde paczki papierosów 70 mm.
1998 Rozpoczęcie robol budowlanych związanych z rozbudową i modernizacja fabryki w Gzyżynach w ramach projektu Master Plan. Zobowiązania inwestycyjne z umowy prywatyzacyjnej z 1996 r. wypełniono już wcześniej.
Zmiana nazwy z Zakładów Przemysłu Tytoniowego w Krakowie na Philip Morris Polska S.A.
1999 Ruszy] oddział produkcji tytoniu ekspandowanego, do lej pory sprowadzanego z fabryk PM w Europie. Tytoń ten jest potrzebny do wyrobu papierosów o niższej zawartości substancji smolistych i nikotyny.
2000 Zakończyła się rekultywacja wysypiska odpadów w po-tudniowej części zakładów. W miejsce hałdy odpadów powstały tereny sportowe. Prace trwały od 1901 r.
2000 Philip Morris Polska S.A. wprowadza na rynek nową markę papierosów Fajrant.
2001 W Gzyżynach oddano do użytku nową halę produkcyjną oraz szereg innych obiektów powstałych w ramach Master Planu.
W Krakowie rozpoczęło produkcje znanych na świecie papierosów Chesterfield.
WIELKOŚĆ 30x24CM,TWARDA OKŁADKA Z OBWOLUTĄ,LICZY 168 STRON.
STAN BDB.
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 10 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA.W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / .
WYDAWNICTWO PADJA MEDIA KRAKÓW 2001.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
