KOLEJE WĄSKOTOROWE ZAKŁADÓW GIESCHEGO
Krzysztof Sojda, Przemysław Nadolski, Kazimierz Tomczak
Wydawca Eurosprinter
ISBN 978-83-[zasłonięte]006-0-6
Stron 152
Format A4
Oprawa twarda
Ilość zdjęć 200
Koleje Gieschego eksploatujące tory 785 mm wyróżniały się od innych kolei zakładowych nie tylko wyjątkowo rozległą siecią, ale także wysokim poziomem zastosowanych rozwiązań technicznych. Posiadały one unikalny tabor kolejowy i interesujące rozwiązania układów torowych. Absolutnym fenomenem było prowadzenie bezpłatnego, publicznego ruchu osobowego, a także usytuowanie ciągów komunikacyjnych na estakadach. Ta niezwykła kolej nadziemna była licznie reprezentowana na wszystkich zakładach hutniczych.
System kolei wąskotorowych 785 mm funkcjonował na tyle dobrze, że tylko główne szyby Kopalni „Giesche” i niektóre huty wyposażono dodatkowo w bocznice normalnotorowe. Pozostałe zakłady, w tym szyby pomocnice, piaskownie, zwałowiska, cegielnie, kotłownie, punkty detalicznej sprzedaży węgla i elektrownia obsługiwane były wyłącznie koleją wąskotorową.
W połowie lat dwudziestych XX w. kolej wąskotorowa dysponowała blisko 54 kilometrami torów o prześwicie 785 mm. W 1935 r. na tej kolei eksploatowano łącznie 28 lokomotyw oraz 522 wagony. Wśród nich znajdowało się 15 wagonów o ładowności 5 ton i 25 sztuk po 7 ton. Wagonów o ładowności 8 ton, w tym popularnych węglarek Ziehla było 78 sztuk. 9,2% parku wagonowego charakteryzowało się ładownością 16 i więcej ton. W 1943 r. przewieziono 1 990 320 ton towarów, w tym 1 087 717 ton piasku. Codziennie pociągi osobowe przewoziły około 8000 pasażerów, a piaskowe 2400 m3 kruszywa (30 składów). Do 1931 r. całą trasę transportu piasku o długości 12,5 km zelektryfikowano. Pociągi prowadziły czteroosiowe elektrowozy AEG. Na części tej trasy, między stacjami Szyb Wojciech i Giszowiec (3,8 km) kursował pociąg osobowy. Przeznaczony był do przewozu pracowników kopalni i członków ich rodzin. W praktyce korzystali z niego wszyscy mieszkańcy. Był niezwykle popularny, może głównie z tego powodu, że nie pobierano opłaty za przejazd. Ostatni kurs pociągu osobowego zwanego „Balkan” odbył się 31.12.1977 roku. Był to już okres schyłkowy całego systemu kolei wąskotorowej dawnych zakładów Gieschego.
Umowę bocznicową między HMN „Szopienice” a PKP rozwiązano 31.03.1997 roku. W tym samym roku rozebrano tor 785 mm, którym dowożono węgiel do hutniczej elektrociepłowni. Wcześniej zlikwidowano resztę takich torów na kopalni. Tym samym sieć kolei wąskotorowych dawnych Zakładów Gieschego przeszła do historii. Ta książka powstała aby przypomnąć jej dzieje. Uzupełnieniem fachowej treści, napisanej przez znawców śląskich kolei jest bogaty zbiór starych fotografii, wspaniałych map i dokumentów.
