Warszawa 2005
300 str., wys. 24 cm
stan dobry


Spis treści

4.Świat rosyjskiej duchowości. Od Świętej Rusi do sakralizacji bolszewizmu 7
5.Wasilij Rozanow i Władimir Sołowjow. Spór o istotę chrześcijaństwa i jego miejsce
w historii z Rosją w tle 77
2.1. Wasilij Rozanow . 83
6.Wladimir Sołowjow 110
7.Wolność, tolerancja, wiara — meandry odwiecznego sporu 115
3. WW Rozanow, Psychologia raskołu 127
8.Cerkiew staroobrzędowa 133
9.Duchoborstwo 145

10.W.S. Sołowjow, Panmongolizm 201
11.WS. Sołowjow, Czym jest Rosja? 203
12.WS. Sołowjow, O władzy duchownej w Rosji 208
13.WS. Sołowjow, O rosyjskiej schizmie narodowej 225
Summary......... 257
Резюме ....................... 261
Bibliografia 265
Spis ilustracji 279
Indeks osobowy 289

Świat rosyjskiej duchowości Od Świętej Rusi do sakralizacji bolszewizmu

W historii każdego narodu są wydarzenia wyznaczające kierunek dalsze­go biegu jego dziejów, których znaczenie i wagę jesteśmy w stanie ocenić dopiero z pewnej perspektywy czasowej. Gdy nadchodzi ten moment zrozu­mienia, ci którzy go doświadczają doznają uczucia ulgi, że oto świat, który zastali, jest dla nich światem choć trochę zrozumiałym. Jednak tym co cały naród dziedziczy po tym okresie zawieszenia pomiędzy danym przełomo­wym wydarzeniem a uświadomieniem sobie jego znaczenia są narodowe mity stanowiące zazwyczaj balast obciążający przyszłe pokolenia. Szczególnie brze­mienne w skutki społeczne, poznawcze i emocjonalne bywają w tym wzglę­dzie konflikty religijne burzące wypracowywane przez wieki sposoby widze­nia rzeczywistości zapisane w starych obrzędach, a w szczególności w słowach i obrazach kluczach, będących metaforami formującymi ogląd rzeczywistości.
W historii Rosji wydarzeniem takim był zaistniały w drugiej połowie XVII w. rozłam w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, którego pokłosiem stał się funkcjonujący głównie na użytek zewnętrzny mit zagadkowej „rosyj­skiej duszy", nawarstwiony na trzy podstawowe mity rosyjskiej samoświa­domości: mit Moskwy - Trzeciego Rzymu, Moskwy - Nowego Jeruzalem oraz mit o „niewidzialnym grodzie Kitieżu". O ile dwa pierwsze w momen­cie zaistnienia rozłamu były już w pełni rozwinięte i głęboko zakorzenione w samoświadomości Rosjan (Wielkorusów), o tyle trzeci z nich, kształto­wany przez sześć wieków, łączył w sobie elementy dwóch pozostałych mi­tów, a na jego powstały w XVIII w. ostateczny kształt olbrzymi wpływ miały apokaliptyczne nastroje szerzące się w łonie radykalnego nurtu ruchu staro-obrzędowego.
Dla nowożytnych dziejów Rosji najważniejszy okazał się ukształtowany w XVI i XVII stuleciu mit Moskwy - Trzeciego Rzymu. Formuła ta pojawiła się już pod koniec XV w., ale jej rozwinięcie i bardziej precyzyjne sformuło­wanie nastąpiło dopiero na początku XVI w. Dokonał tego pskowski mnich,
ihumen (przeor) klasztoru eleazarowskiego, Filofiej (Filoteusz). Z ideą Moskwy - Trzeciego Rzymu Filofiej wystąpił po raz pierwszy w liście do Michaiła Grigoriewicza Misjur-Munechina (1[zasłonięte]523-15), przedstawicie­la wielkiego księcia moskiewskiego w Pskowie. List ten byt przede wszyst­kim manifestem konieczności trwania przy „prawdziwej" wierze prawosław­nej, która postawiona zostafa przez autora w opozycji do skażonego — jego zdaniem - odstępstwami rzymskokatolicyzmu i tej części prawosławia greckiego, którego przedstawiciele przyjęli postanowienia soboru florenckie-go (1[zasłonięte]439-14). „Z jaką gwiazdą związane są chrześcijańskie królestwa,
obecnie zdeptane przez niewiernych, jak mówi prorok: »Kto wydal na splą­drowanie Izrael - czy nie Bóg, przeciwko któremu zgrzeszyliśmy?«. Dzie­więćdziesiąt lat, jak greckie cesarstwo [Bizancjum] zostało spustoszone i nie odnowi się: i wszystko to stało się z powodu naszych grzechów, dlatego, że [królestwa] zdradziły prawosławną grecką wiarę na rzecz katolicyzmu. I nie dziw się, wybrańcu boży, kiedy katolicy mówią, nasze cesarstwo romańskie niezłomnie trwa, a jeślibyśmy błędnie wierzyli, nie zatroszczyłby się o nas...

Słowa kluczowe: